zaterdag 7 november 2015

Bent u alfa of bèta?


In mijn dagen als opleidingsdocent aan de pabo kwamen mijn taalcollega's en ik regelmatig bijeen voor overleg. De vergaderingen over de toetsen die wij afnamen staan mij nog helder voor de geest. Zolang de inhoud centraal stond ging het ergens over en kwamen wij tot verantwoorde keuzes. Vaak eindigden die bijeenkomsten echter in chaos zodra de toetsnormering aan de orde kwam. Alfa’s als wij waren hadden wij veel verstand van de Nederlandse taal, maar waar het cijfers betrof, gingen wij absoluut de mist in. Collega's die altijd het hoogste woord voerden, bleven opeens glazig voor zich uit staren. Anderen deden voorstellen waarvan achteraf bleek dat studenten een tentamen met een 13 konden afronden. Uiteindelijk moest er een deskundige aan te pas komen om ons aan een fatsoenlijke toetsmatrijs te helpen.
Ik voel mij mijn leven lang al een alfa. Ik houd van lezen, ben goed in taal, wil me creatief uiten en koos in het voortgezet onderwijs een vakkenpakket vergelijkbaar met het huidige Cultuur en Maatschappijprofiel waarop door sommigen - bèta's natuurlijk - wordt neergekeken.
Wat is dat eigenlijk voor een indeling in alfa's en bèta's en klopt het wel? Is het misschien in het leven geroepen om het leven overzichtelijk te houden en mensen in hokjes te plaatsen? Denk niet zwart-wit, zong Frank Boeijen, maar in de kleur van je hart. En zo is het maar net, hoewel Frank natuurlijk een echte alfa is.
De indeling in alfa, bèta en niet te vergeten gamma komt uit de wetenschap. Alfa-studies bestuderen producten van menselijk handelen (bv. geschiedenis, taal- en letterkunde), bèta-studies de niet-menselijke natuur (bv. wiskunde, natuurkunde) en bij gamma-studies staat het menselijk handelen centraal (bv. psychologie, sociologie). Maar ook in meer algemeen opzicht kunnen we onderscheid maken in alfa- en bèta-mensen. Schijnbaar als twee uitersten op de schaal van mensentypen. Waarschijnlijk heeft ook u vaagweg wel een idee van uw alfa- dan wel bèta-bestaan. Om dat overzichtelijk in kaart te brengen (écht bèta) vindt u hieronder twee criterialijstjes (écht alfa) om voor eens en altijd vast te stellen wat u bent. Vinkt u even mee?

Alfa                                                    Bèta
0 gericht op taal                                0 gericht op cijfers
0 creativiteit                                      0 vakmanschap
0 emotie                                            0 ratio
0 fantasie                                           0 werkelijkheid
0 vorm                                                0 inhoud
0 denken in context                          0 abstract denken
0 idealistisch                                     0 pragmatisch
0 extravert                                         0 introvert
0 subjectiviteit                                  0 objectiviteit

En? Verrassende uitslag? De ultieme test na invulling: u wilt er graag nog even over verder praten. Dan bent u zonder twijfel een alfa. Denkt u, ja, dat wist ik allang , en gaat u over tot de orde van de dag, dan bent u een bèta.
Volgende keer de indeling van de mensheid in optimisten en pessimisten.

Deze column verscheen in het tijdschrift 'Meer Taal' van oktober 2015.