Vandaag, 6 januari 2008, heeft Nicolaas van Duijvenboden de prachtige leeftijd van 83 bereikt. Het nu volgend verhaal, genre palenverhaal, schreef hij in zijn jonge jaren.
Palenverhalen
door
N. van Duijvenboden
(N.B. De in dit verhaal voorkomende namen van personen zijn niet authentiek, doch geheel ontsproten aan de fantasie van de schrijver.)
Ze staan er al sinds mensenheugenis. O ja, u kent ze vast wel, de kilometerpalen langs de Hollandse kust. Als ouwe verweerde zeelui staan ze aan de voet van de duinen. Ze trotseren de woeste westerstormen en het snijdende stuifzand met een gelaten gemak. Ze ademen een zekere weemoed, peinzend over gebeurtenissen uit reeds lang vervlogen jaren. Kleine, ogenschijnlijk onbelangrijke gebeurtenissen vaak, welke niettemin nog jarenlang in het geheugen blijven voortleven.
Paal 90
Oud. Zeer oud zelfs, maar nog kras, kaarsrecht en met een geheugen om nooit meer te vergeten. Vooral de mensen uit het enkele kilometers verderop gelegen dorp hebben zijn bijzondere aandacht. Hij leeft intens mee met hun wel en wee. Och, waarom ook niet? Wat heeft hij anders te doen? Hij kent ze haast allemaal, met naam en toenaam, zowel de levenden als hen , die reeds lang begraven zijn in het mulle duinzand. Zoals Jansje de Naerling bijvoorbeeld.
As ie ‘r nou nog an denkt, hoe die op ’n zeumerse dag in de tachtiger jaere de rêp of kwam zette, óp van de zenewe, mit ‘r man, Jaecop ’t Hautebien, slepend achter d’r an, dan mot ie ‘m nóg goed hauwe. ’t Was op ’n donderdag, want Jan Skaep was juist an ’t skilpe baggere. Jan was ’n noord-ender en de noord-enders baggerde uit prinsiepe noit om de zui, maer altijd over de waetering. Behalve Jan Skaep, die baggerde iens in de week om de zui en altijd op ’n donderdag. Zôdoende. Diezelfde Jan Skaep hep toe Jansies en Jaecoppe op z’n skilpekar elaeje en ze zô thuis ebrocht.
Jansje de Naerling wier ze de leste tijd enoemd. Van d’r âge hiette ze feitelijk Skuitemaeker. Saeme mit ‘r man, Jaecop Andewiel, weunde ze in ’n bauwvallig huisje in de Kerksteeg naest de auwe kerk. Mense zonder kindere. Jaecop voer op de bomskuit en Jansje ventte mit vis in de stad of braide ’n netje. Zôdoende hadde z’t iet slecht en konne ze wat weglegge voor de auwe dag.
Jansje stong bekend as ’n goeie vrauw, ienvaudig van hart en kind mit de kindere uit de buurt. Die waere dan ôk gek op ‘r, al was ’t allien al om d’r lekkere flikkies, die ze altijd in ’n dôsje bij ‘r droeg in ien van d’r rokzakke. Ze kreeg dan ôk al gaauw de bijnaem Jansje ’t Flikkiesdôsje.
Zô as ezegd hadde ze iet te klaege. Tot op ’n kwaeje dag Jaecop thuis ebrocht wier mit ’n verbrijzeld bien. Op de bomskuit was ‘r ’n ton haering op evalle. Holland was in last, dat begrijp je. Jaecop mos nae ’t ziekehuis in de stad en kwam ’n paer maende laeter werom mit ’n haute bien. Weg waere de spaercentjies, werke kon ie iet mêr en ’t wier ârremoe troef. Jansje ging nog wel mit vis nae de stad en Jaecop kon nog wel ’n netje braie, maer tóch …, neen, zô as vrouger was ’t iet mêr. In de zeumerdag ging ’t effe beter. Ze zochte dan saeme ’n braempje in duin en die verkocht Jansje dan weer voor drie stuivers ’t pond as ze mit vis nae de stad ging.
Op ’n dag in ’t lest van augustus waere ze ôk weer ’s ochens al vroug duin in egaen om ’n paer pondjies braem te bemachtige. ’t Wier ’n wârm karwai, want ’t zonnetje begon al gaauw lekker te steke. Vooral Jaecop had ’t te kwaed. Jansje stong ‘r elke kêr weer opnieuw versteld van, dat ie zô goed mit z’n haute bien overweg kon. Volgens z’n zegge kon ie ‘r mit leze en skrijve.
Maer toe zô teuge bakkiestijd de emmer vol was, hadde z’r toch bar genog van. Gaauw zochte z’t wat hôger op om ’n beetje bij te komme en nog ’n paer sneetjies brôd mit suiker te ete. Onderhand sloeg Jansje an ’t rekene. Zô’n emmer vol braem betekende gien slecht daggelletje. Dat leverde vijfenvêrtig stuivers op. Mit ’t geld van de vis ‘r bij kon ze weer ’n nieuw beddelaeke kôpe, ’n nieuwe sundese mus voor d’r âge en ’n nieuwe pet voor Jaecoppe. Ze hieuw dan nog net ’n paer cente over voor ’n best koukje bij de koffie ’n zundag.
Mittie beddelaekes was ’t de leste tijd anders ôk wat. Jaecop z’n haute bien ging d’r elke kêr deurheen. Hij hieuw ‘t ’s nachs an, weet je, want hij mos ‘r nog al veul kêre uit. As ie z’n kunstbien dan iet anhieuw, kon ie zelf iet uit bed komme en Jansje had ‘r rust hêl hard nôdig. Ze was de hêle dág al op sjauw. Maer mit dat al waere de laekes gauw nae d’r grôtje en dat kostte centjies. Gelukkig hadde ze nouw weer ’n emmer vol braem.
“Kom Jaecop”, zee ze, “we gaen op huis an, dan kenne we vóór ’t middagete nog thuis weze.” Nog stijf in de lende van ’t bokke strompelde ze saeme ’t hôge duin of. Jansje droeg de emmer, want Jaecop had hals en keel an z’n âge. Had ie nou maer goed uit z’n doppe ekeke, dan was ‘r niks ebeurd. Jansje zee nog teugen ‘m: “Jaecop, denk om dat gat daer.” “Welk gat?”, wou ie nog vraege, maer metien zakte z’n haute bien al weg en sloeg ie languit voorover teuge Jansies an, die evemin d’r evewicht kon bewaere. De emmer mit de kostelijke braem rolde raetelend nae beneje, op ’n ofstand evolgd deur Jaecop en Jansje, die saeme, al gillende, ôk an de rol egaen waere.
Duizelig en draejerig, vol mit skramme en bulte kwamme ze tenslotte allebai naest de lege emmer terecht. Jansje, die doch dat ‘r leste uurtje esloge had, dee in d’r schrikangst en in d’r wanhoop om ’t verlies van de kostbaere braem, waervan ze allien Jaecop, dat uilskuike, de skuld gaf, niet ârs as bidde of liever ezegd roupe: “Och Hêre, help mijn en iet me man, díe naerling komt ‘r zô nauw iet op an.”
Al gaauw kwam ze ‘r achter, dat ’t tóch Jaecop was, die de mêste hulp nôdig had. Z’n haute bien was in twieën ebroke en kurreme dat ie dee …. Hij kon netuurlijk gien pôt mêr verzette. Zô goed en zô kwaed as ’t ging hep z’m toe nae ’t strand esleept, in de hoop daer hulp te vinne. En laet nou gelukkig net Jan Skaep ankomme mit z’n skilpekar! Die hep ze toe gaauw op z’n kar elaeje en thuis ebrocht.
’t Nieuwe beddelaeke, de nieuwe sundese mus en de nieuwe pet waere voorlôpig van de baen, dat begrijp je. Om van ’t beste koukje bij de koffie maer iet te praete.
Wel kreeg Jansje ’n nieuwe naem. Jansje ’t Flikkiesdôsje wier begraeve, maer Jansje de Naerling ebore.
Paal 90 staart weer voor zich uit, in diep gepeins verzonken. Meeuwen verjagen elkaar krijsend van z’n verweerde kop, die nog even gevangen wordt in de gouden glans van de avondzon.
Langzaam schuift het donker aan van achter de duinenrij.
Zacht ruist de zee………
Verklaring van enkele woorden:
rêp zeereep; duinenrij direct langs het strand
door
N. van Duijvenboden
(N.B. De in dit verhaal voorkomende namen van personen zijn niet authentiek, doch geheel ontsproten aan de fantasie van de schrijver.)
Ze staan er al sinds mensenheugenis. O ja, u kent ze vast wel, de kilometerpalen langs de Hollandse kust. Als ouwe verweerde zeelui staan ze aan de voet van de duinen. Ze trotseren de woeste westerstormen en het snijdende stuifzand met een gelaten gemak. Ze ademen een zekere weemoed, peinzend over gebeurtenissen uit reeds lang vervlogen jaren. Kleine, ogenschijnlijk onbelangrijke gebeurtenissen vaak, welke niettemin nog jarenlang in het geheugen blijven voortleven.
Paal 90
Oud. Zeer oud zelfs, maar nog kras, kaarsrecht en met een geheugen om nooit meer te vergeten. Vooral de mensen uit het enkele kilometers verderop gelegen dorp hebben zijn bijzondere aandacht. Hij leeft intens mee met hun wel en wee. Och, waarom ook niet? Wat heeft hij anders te doen? Hij kent ze haast allemaal, met naam en toenaam, zowel de levenden als hen , die reeds lang begraven zijn in het mulle duinzand. Zoals Jansje de Naerling bijvoorbeeld.
As ie ‘r nou nog an denkt, hoe die op ’n zeumerse dag in de tachtiger jaere de rêp of kwam zette, óp van de zenewe, mit ‘r man, Jaecop ’t Hautebien, slepend achter d’r an, dan mot ie ‘m nóg goed hauwe. ’t Was op ’n donderdag, want Jan Skaep was juist an ’t skilpe baggere. Jan was ’n noord-ender en de noord-enders baggerde uit prinsiepe noit om de zui, maer altijd over de waetering. Behalve Jan Skaep, die baggerde iens in de week om de zui en altijd op ’n donderdag. Zôdoende. Diezelfde Jan Skaep hep toe Jansies en Jaecoppe op z’n skilpekar elaeje en ze zô thuis ebrocht.
Jansje de Naerling wier ze de leste tijd enoemd. Van d’r âge hiette ze feitelijk Skuitemaeker. Saeme mit ‘r man, Jaecop Andewiel, weunde ze in ’n bauwvallig huisje in de Kerksteeg naest de auwe kerk. Mense zonder kindere. Jaecop voer op de bomskuit en Jansje ventte mit vis in de stad of braide ’n netje. Zôdoende hadde z’t iet slecht en konne ze wat weglegge voor de auwe dag.
Jansje stong bekend as ’n goeie vrauw, ienvaudig van hart en kind mit de kindere uit de buurt. Die waere dan ôk gek op ‘r, al was ’t allien al om d’r lekkere flikkies, die ze altijd in ’n dôsje bij ‘r droeg in ien van d’r rokzakke. Ze kreeg dan ôk al gaauw de bijnaem Jansje ’t Flikkiesdôsje.
Zô as ezegd hadde ze iet te klaege. Tot op ’n kwaeje dag Jaecop thuis ebrocht wier mit ’n verbrijzeld bien. Op de bomskuit was ‘r ’n ton haering op evalle. Holland was in last, dat begrijp je. Jaecop mos nae ’t ziekehuis in de stad en kwam ’n paer maende laeter werom mit ’n haute bien. Weg waere de spaercentjies, werke kon ie iet mêr en ’t wier ârremoe troef. Jansje ging nog wel mit vis nae de stad en Jaecop kon nog wel ’n netje braie, maer tóch …, neen, zô as vrouger was ’t iet mêr. In de zeumerdag ging ’t effe beter. Ze zochte dan saeme ’n braempje in duin en die verkocht Jansje dan weer voor drie stuivers ’t pond as ze mit vis nae de stad ging.
Op ’n dag in ’t lest van augustus waere ze ôk weer ’s ochens al vroug duin in egaen om ’n paer pondjies braem te bemachtige. ’t Wier ’n wârm karwai, want ’t zonnetje begon al gaauw lekker te steke. Vooral Jaecop had ’t te kwaed. Jansje stong ‘r elke kêr weer opnieuw versteld van, dat ie zô goed mit z’n haute bien overweg kon. Volgens z’n zegge kon ie ‘r mit leze en skrijve.
Maer toe zô teuge bakkiestijd de emmer vol was, hadde z’r toch bar genog van. Gaauw zochte z’t wat hôger op om ’n beetje bij te komme en nog ’n paer sneetjies brôd mit suiker te ete. Onderhand sloeg Jansje an ’t rekene. Zô’n emmer vol braem betekende gien slecht daggelletje. Dat leverde vijfenvêrtig stuivers op. Mit ’t geld van de vis ‘r bij kon ze weer ’n nieuw beddelaeke kôpe, ’n nieuwe sundese mus voor d’r âge en ’n nieuwe pet voor Jaecoppe. Ze hieuw dan nog net ’n paer cente over voor ’n best koukje bij de koffie ’n zundag.
Mittie beddelaekes was ’t de leste tijd anders ôk wat. Jaecop z’n haute bien ging d’r elke kêr deurheen. Hij hieuw ‘t ’s nachs an, weet je, want hij mos ‘r nog al veul kêre uit. As ie z’n kunstbien dan iet anhieuw, kon ie zelf iet uit bed komme en Jansje had ‘r rust hêl hard nôdig. Ze was de hêle dág al op sjauw. Maer mit dat al waere de laekes gauw nae d’r grôtje en dat kostte centjies. Gelukkig hadde ze nouw weer ’n emmer vol braem.
“Kom Jaecop”, zee ze, “we gaen op huis an, dan kenne we vóór ’t middagete nog thuis weze.” Nog stijf in de lende van ’t bokke strompelde ze saeme ’t hôge duin of. Jansje droeg de emmer, want Jaecop had hals en keel an z’n âge. Had ie nou maer goed uit z’n doppe ekeke, dan was ‘r niks ebeurd. Jansje zee nog teugen ‘m: “Jaecop, denk om dat gat daer.” “Welk gat?”, wou ie nog vraege, maer metien zakte z’n haute bien al weg en sloeg ie languit voorover teuge Jansies an, die evemin d’r evewicht kon bewaere. De emmer mit de kostelijke braem rolde raetelend nae beneje, op ’n ofstand evolgd deur Jaecop en Jansje, die saeme, al gillende, ôk an de rol egaen waere.
Duizelig en draejerig, vol mit skramme en bulte kwamme ze tenslotte allebai naest de lege emmer terecht. Jansje, die doch dat ‘r leste uurtje esloge had, dee in d’r schrikangst en in d’r wanhoop om ’t verlies van de kostbaere braem, waervan ze allien Jaecop, dat uilskuike, de skuld gaf, niet ârs as bidde of liever ezegd roupe: “Och Hêre, help mijn en iet me man, díe naerling komt ‘r zô nauw iet op an.”
Al gaauw kwam ze ‘r achter, dat ’t tóch Jaecop was, die de mêste hulp nôdig had. Z’n haute bien was in twieën ebroke en kurreme dat ie dee …. Hij kon netuurlijk gien pôt mêr verzette. Zô goed en zô kwaed as ’t ging hep z’m toe nae ’t strand esleept, in de hoop daer hulp te vinne. En laet nou gelukkig net Jan Skaep ankomme mit z’n skilpekar! Die hep ze toe gaauw op z’n kar elaeje en thuis ebrocht.
’t Nieuwe beddelaeke, de nieuwe sundese mus en de nieuwe pet waere voorlôpig van de baen, dat begrijp je. Om van ’t beste koukje bij de koffie maer iet te praete.
Wel kreeg Jansje ’n nieuwe naem. Jansje ’t Flikkiesdôsje wier begraeve, maer Jansje de Naerling ebore.
Paal 90 staart weer voor zich uit, in diep gepeins verzonken. Meeuwen verjagen elkaar krijsend van z’n verweerde kop, die nog even gevangen wordt in de gouden glans van de avondzon.
Langzaam schuift het donker aan van achter de duinenrij.
Zacht ruist de zee………
Verklaring van enkele woorden:
rêp zeereep; duinenrij direct langs het strand
hals en keel meer dan genoeg
skilp schelp
skilp schelp
âge eigen, zelf
noord-ender bewoner van het noordelijke dorpsdeel
noord-ender bewoner van het noordelijke dorpsdeel
werom terug
elaeje geladen
sundese zondagse
bokke bukken
elaeje geladen
sundese zondagse
bokke bukken
Geen opmerkingen:
Een reactie posten